Wanneer schreef je voor het laatst zonder dat het perfect hoefde te zijn? Zonder dat je tekst zelfs maar ergens op hoefde te lijken? Zonder dat iemand je opdracht had gegeven, zonder concrete lezer, zonder zakelijk doel voor ogen?

Voor veel mensen is creatief schrijven als een oude vriend die je echt weer eens zou moeten opzoeken. Je wilt het; het komt er niet van. Altijd weet zich iets tussen voornemen en daad te wringen. En dat terwijl creatief schrijven niet alleen ‘voor de leuk’ is; voor ons ‘broodschrijvers’ is deze vorm van schrijven broodnodig. Creativiteit is nu eenmaal je werkkapitaal. Het is waar je je mee onderscheidt en wat je een voorsprong geeft op AI. Daar moet je in blijven investeren.

Zinnen verzetten

Ergens weet elke tekstschrijver kortom dat je serieus (ook) voor de lol moet schrijven. Letterlijk je zinnen moet verzetten. Schrijfplezier is voor de meesten ook de reden dat ze ooit voor dit vak kozen. Toch komt het er slecht van. Waarom? Toen ik die vraag aan collega’s stelde, kreeg ik allerlei antwoorden en vooral tegenvragen.  Waarover moet ik dan schrijven? Waar haal ik de tijd vandaan? Schrijven zonder deadline, hoe dan? Dat lukt me nooit! Ik ben toch geen romanschrijver?

In 2021 bedacht ik zelf een antwoord op mijn eigen vraag: je zou elke week gewoon een schrijfopdracht moeten krijgen die niet te veel tijd kost. Je zou de uitwerking kunnen delen met collega’s zodat je geïnspireerd blijft omdat je elkaar uitdaagt en kietelt. Tijd vrij maken voor creatief schrijven kan wél, als je het een gewoonte maakt, als het zo leuk is dat je ernaar uitkijkt bovendien, iets waar je vrolijk van wordt. En precies dat doen we nu met een groeiende groep tekstschrijvers, vertalers, redacteuren en taalleraren via Prompt! Schrijven.

De deelnemers krijgen elke week een creatieve schrijfopdracht en delen hun uitwerkingen. Niet iedereen doet dat en ze maken niet elke opdracht. Maar deelnemers komen er wel veel vaker toe, zijn meer bezig met hun creativiteit.  Uit de ervaringen van het afgelopen jaar heb ik zeven conclusies getrokken: daarom werken creatieve schrijfopdrachten juist voor taalprofessionals zo goed en dit heb je eraan.

1: Zonder ongemak je comfortzone uit

Een schrijfopdracht duwt je net buiten je comfortzone. Een brief schrijven aan je woonplaats. Je voorstellen dat je een insect bent, zoals Kafka ooit deed. Alleen maar eenlettergrepige woorden gebruiken om je liefhebberij te beschrijven. Dat soort dingen doe je normaliter niet, en heb je misschien nooit gedaan ook en wil je misschien zelfs maar één keer doen. Je bent als een beeldhouwer die met een ander materiaal aan de slag gaat. Het lijkt op wat je altijd doet, maar het is tegelijkertijd nieuw en verrassend.

2: Niet makkelijk, wel leuk

Creatief zijn is niet altijd gemakkelijk. Je hersenen kraken. In een opdracht mag iets niet, je moet iets of er is een technische beperking. Je krijgt twee bergen toebedeeld met een rivier ertussen; het is aan jou de brug te bouwen met materialen die je om je heen vindt. En hé, dat lukt! Dat lukt tot je eigen verrassing in feite altijd. Omdat de menselijke geest zo in elkaar zit: we zijn gebouwd op nieuwe verbindingen leggen.

3: Even geen verantwoordelijkheid lucht op

Een schrijfopdracht ontslaat je heerlijk van alle professionele verantwoordelijkheid. Je wordt gestuurd; iemand anders heeft gezegd wat je moet doen. Het is opeens niet erg als dit niet je beste verhaal ooit wordt. Het is geen probleem als je deze keer overdrijft, schmiert, uit de bocht vliegt, dingen verzint. Je mag alles. De reis is het doel, aankomen is ondergeschikt, plezier is je motor. Voor wie normaliter betaald krijgt voor een tekst (die dus moet voldoen aan allerlei eisen) kan dat een hele opluchting zijn.

4: Je kunt direct aan de slag

Ga voor een wit vel papier zitten of voor een leeg scherm en schrijf iets.

Dit is de allermoeilijkste opdracht. En de allergemakkelijkste manier om writer’s block op te roepen. Met een schrijfopdracht ervaar je dat er geen drempel is waar je jezelf overheen hebt te werpen. De opdracht duwt je er als het ware overheen. Dat maakt het ook veel eenvoudiger je fantasie aan het werk te zetten. Weet je nog op de middelbare school? Je kreeg een titel voor een opstel en je schreef het opstel. Je voorkomt ook keuzestress: als je over alles kunt schrijven, waar begin je dan? De opdracht geeft je richting door een onderwerp te geven, een genre, vorm, woordenaantal of combinatie daarvan. Vrijheid binnen grenzen. Dat werkt.

5: Je traint je creativiteitsspier

Ik verzin nu ruim een jaar schrijfopdrachten. In het begin maakte ik me daar een beetje zorgen over: zou ik wel elke week iets nieuws kunnen verzinnen. Inmiddels durf ik erop te vertrouwen dat ik elke week iets verzin. Als ik het elke dag zou moeten doen, kan ik het ook. Je kunt werkelijk leren om creatiever te worden. Die spier is te trainen, in kracht, in flexibiliteit, in uithoudingsvermogen. En dat werkt door op alle vlakken waar je creativiteit in je leven gevraagd wordt. Als je teksten schrijft natuurlijk, maar als je  voorstellen doet, offertes schrijft, nieuwe diensten verzint of andere markten zoekt.

6: Vreemde paden op, vergroot je repertoire

Met een schrijfopdracht oefen je je in aspecten van het schrijfvak waar de meesten van ons nooit tot zelden aan toe komen. Waanzinnige metaforen bedenken die in een tekst-in-opdracht voor een lezer-met-doel geen plaats hebben. Een dialoog schrijven. Een mop, fictie of juist iets autobiografisch. Als petekind van Queneau kiezen uit 150 stijlen. Maar met al die oefening vergroot je intussen wel je taalrepertoire, en dat brengt me bij misschien wel het grootste voordeel:

7. Je wordt beter in je vak

Spelenderwijs, schrijvenderwijs, scherp je je pen.  Je wordt vaardiger, leniger, sneller. Je taalvaardigheid groeit, je creativiteit stroomt, je wordt beter en beter. Invalshoeken kiezen, koppen, slogans en pay-offs bedenken, thema’s verzinnen, wendingen inbouwen, variaties voorstellen – alles gaat gemakkelijker als je gewend bent alle uithoeken van het taalheelal te betreden.

Dat dit echt zo werkt hoef je niet alleen te geloven omdat ik het zeg. Dit zijn wat van de reacties:

“Als freelancer ben ik best een einzelgänger. Zonde, want ik laat me graag inspireren en wil mezelf continu verbeteren. Door de opdrachten verleg ik m’n grenzen en dwing ik mezelf creatief na te blijven denken.” Een ander zei: [De opdrachten] “houden me scherp en dagen me uit een betere schrijver te worden.”

Want wat blijkt: als je vaak genoeg je schrijfgrenzen verlegt, krijg je steeds meer vertrouwen. Je durft blind over te varen, in de zekerheid dat je altijd wel ergens landt. Misschien strand je tussendoor een keer, maar dat is eigen aan experimenteren, zonder struikelen geen opstaan. En met een schrijfopdracht is dat dan ook niet pijnlijk, voor je het weet ga je weer voor de wind.

Ik wens je een behouden vaart met veel verrassende schipbreuken.

—-

Dit artikel schreef ik voor Tekstblad en het verscheen in nummer 2022-5/6. Klik op de afbeelding om de pdf te downloaden. Daarin vind je ook wat schrijfopdrachten om meteen zelf aan de slag te gaan. Maar ik zou zeggen als dat bevalt: neem een abonnement!